برای خواندن نقشه‌های فنی، آشنایی با علائم اختصاری شیرهای صنعتی اهمیت زیادی دارد. برای ترسیم هر یک از المان‌های موجود در مسیر پایپینگ، در نقشه‌های صنعتی از نمادهای اختصاری خاص استفاده می‌شود. آشنایی با این نمادها برای کسانی که با این نقشه‌ها سروکار دارند الزامی است.
در این مقاله قصد داریم علائم اختصاری انواع شیرهای صنعتی را بیان کنیم. تا آخر این مقاله با ما همراه باشید.
علائم اختصاری شیرهای صنعتی دوراهه
شیرهای صنعتی دارای تنوع بسیار زیادی هستند که هر کدام کاربرد خاص خود را دارند. برای بررسی علائم اختصاری، شیرهای صنعتی را به سه دسته‌بندی تقسیم می‌کنیم:
دسته اول: شیرهای دو راهه
در شیرهای دو راهه، سیال از یک طرف وارد و از طرف دیگر خارج می‌شود. این شیرها به دو روش دستی یا خودکار عمل می‌کنند.
در نقشه‌های صنعتی، حالت کلی نماد شیرهای دو راهه به صورت زیر است:
مهم‌ترین شیرآلات صنعتی که در پایپینگ‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، شیرهای دو راهه هستند. در ادامه این مقاله به بیان علائم اختصاری انواع شیرهای صنعتی دو راهه می‌پردازیم.
شیر توپی (Ball Valve)
این شیرها دارای دریچه‌ای توپی شکل هستند که با چرخش کامل آن، مسیر جریان سیال قطع یا وصل می‌شود. از یک توپ دایره‌ای شکل در محل اتصال دو طرف، در نماد اختصاری این شیرها استفاده می‌شود.
شیر پروانه‌ای (Butterfly Valve)
برای کنترل دبی جریان سیال از یک صفحه دوار در شیرهای پروانه‌ای استفاده می‌شود. این صفحه به دور محور مرکزی خود می‌چرخد و به همین علت، در نماد اختصاری یک نقطه در مرکز این شیر قرار می‌گیرد.
شیر سماوری (Plug Valve)
از یک دیسک استوانه‌ای مخروطی شکل برای باز و بسته کردن مسیر جریان سیال در شیر سماوری استفاده می‌شود. در پلاگ ولو، نماد اختصاری به شکل یک مستطیل در مرکز شیر نشان داده می‌شود.
شیر دروازه‌ای (Globe Valve)
در شیر دروازه‌ای از یک دیسک که قابلیت حرکت به صورت خطی دارد برای باز و بسته کردن مسیر جریان سیال استفاده می‌شود. علائم اختصاری شیر دروازه‌ای به شکل یک خط در مرکز شیر دو راهه نشان داده می‌شود.
شیر کروی
از یک دیسک به صورت عمودی که بر روی نشیمنگاه قرار دارد برای بستن مسیر سیال استفاده می‌شود. نماد اختصاری گلوب ولوها به شکل دایره توپی به رنگ مشکی در مرکز شیر دو راهه استفاده می‌شود.
شیر پینچ (Pinch Valve)
این شیر یکی از ابزارهای پرکاربرد برای تنظیم دقیق دبی جریان سیال است. ساختار منحصر به فرد این شیر شامل یک اهرم مرکزی است که وظیفه تغییر قطر مسیر عبور سیال را بر عهده دارد. با حرکت این اهرم، فضای عبوری سیال باز یا بسته شده و میزان جریان به دقت کنترل می‌شود. در نماد اختصاری شیر پینچ، این اهرم به شکل خاصی نمایش داده می‌شود تا عملکرد مکانیزم را به خوبی نشان دهد
شیر سوزنی (Needle Valve)
در کاربردهای کوچک و حساس برای کنترل دبی از نیدل ولوها استفاده می‌شود. نیدل ولوها از یک اهرم مخروطی شکل با نوک تیز برای کنترل سیال استفاده می‌کنند. علامت اختصاری نیدل ولوها به شکل مثلث توپر در مرکز نشان داده می‌شود.
شیر دیافراگمی (Diaphragm Valve)
عمدتاً در شیرهای دیافراگمی از یک برآمدگی داخلی برای کنترل جریان سیال استفاده می‌شود. نماد اختصاری شیر دیافراگمی به صورت منحنی نشان داده می‌شود.
علائم اختصاری شیرآلات صنعتی سه و چهار راهه
شیر سه راهه
نماد اختصاری شیر سه راهه به‌طور خلاقانه با سه مثلث طراحی شده است که در یک نقطه به هم می‌رسند و تلاقی می‌کنند. این طراحی ساده و مینیمالیستی به‌خوبی نمایانگر اتصال و انشعاب جریان‌ها در یک نقطه است.
شیر چهار راهه
نماد اختصاری شیر چهار راهه نیز به‌صورت خلاقانه و منحصربه‌فرد با چهار مثلث طراحی شده است که در یک نقطه با هم تلاقی می‌کنند. این طرح نشان‌دهنده تعامل و همگرایی جریان‌های مختلف در یک نقطه و مفهومی از کنترل دقیق و انعطاف‌پذیری در تغییر مسیر جریان‌ها است.
علائم اختصاری سایر شیرهای صنعتی
شیر کنترلی (Check Valve)
این شیر به‌صورت اتوماتیک جریان سیال را کنترل می‌کند و از بروز مشکل در سیستم پایپینگ جلوگیری می‌کند. نماد اختصاری این شیرها معمولاً با یک فلش نشان داده می‌شود.
شیر اطمینان (Safety Valve)
این شیرها در سیستم پایپینگ برای کنترل سطح فشار سیال مورد استفاده قرار می‌گیرند. اگر فشار سیال از محدوده مجاز بالاتر باشد، مسیر خروج سیال بسته می‌شود و سیال از راه سوم خارج می‌شود
شیر کاهش فشار (Pressure Reducing Valve)
در این شیرها از یک طرف جریان سیال وارد می‌شود و وقتی حجم سیال در خروجی افزایش پیدا می‌کند، فشار آن کاهش می‌یابد.
شیر زاویه‌ای
جریان ورودی و خروجی سیال در شیر زاویه‌ای در یک راستا قرار ندارند. بسته به میزان انحراف جریان، نماد اختصاری این شیرها نیز تغییر می‌کند.
همان‌طور که می‌دانید، شیرآلات صنعتی به روش‌های مختلفی مانند دستی، پنوماتیکی، برقی و هیدرولیکی عمل می‌کنند. در نقشه‌های فنی، نماد شیرآلات صنعتی به همراه نوع عملگرها نمایش داده می‌شود که می‌تواند اطلاعات دقیقی را در مورد نحوه عملکرد شیر ارائه دهد.
