ابزار دقیق یا Instrumentation به مجموعهای از دستگاهها و ابزارهایی گفته میشود که برای نشان دادن، اندازهگیری و ثبت مقادیر فیزیکی، شیمیایی، محیطی و غیره به کار میروند. این اصطلاح همچنین به یک زمینه مطالعاتی اشاره دارد که به علم ساخت ابزارهای اندازهگیری مرتبط است و شامل حوزههایی مانند اندازهشناسی، اتوماسیون و تئوری کنترل میشود.ابزار دقیق میتواند به دستگاههایی ساده مثل دماسنجهای خوانش مستقیم یا به سیستمهای پیچیده چند سنسوری در سیستمهای کنترل صنعتی اشاره کند. امروزه، این ابزارها در آزمایشگاهها، پالایشگاهها، کارخانهها، وسایل نقلیه و حتی در مصارف روزمره خانگی یافت میشوند.به عبارت دیگر، ابزار دقیق شاخهای از مهندسی است که به اندازهگیری و کنترل پرداخته و طبق تعریف انجمن ابزار و سیستمهای اتوماسیون (ISA)، مجموعهای از ابزارها است که برای مشاهده، اندازهگیری و کنترل به کار میروند.
از سه بخش زیر تشکیل شده است:
اندازهگیری پارامترهای مختلف: شامل جمعآوری دادهها از محیط یا سیستم مورد نظر.
کنترل پارامترها و پردازش مقادیر اندازهگیری شده: شامل تحلیل و پردازش دادههای جمعآوری شده توسط تجهیزات کنترلی.
ارسال پاسخ مناسب به تجهیزات کنترلکننده توسط محرکها: شامل واکنش به دادههای پردازش شده و انجام اقدامات لازم برای حفظ یا تغییر شرایط سیستم.
در ابزار دقیق برای اندازه گیری بسیاری از پارامترها (مقادیر فیزیکی)، از موارد زیراستفاده می شود:
به کار بردن واژه دقیق در عبارت ابزار دقیق به این معناست که کنترل و اندازه گیری باید به صورت دقیق انجام گیرد.با توجه به نیازهای صنعتی، تجهیزات ابزار دقیق شامل: سنسور، رکوردر، ولو، اکچویتور، کنترلر، ترانسدیوسر، ترانسمیتر، نمایشگر و بعضی از دستگاه های اندازه گیری میشوند.